سیمای اخلاقی امام رضا (علیه السلام)

توانگران باید همیشه در حال تضرع باشند و از خدا بترسند و حقوق واجب شرعی ‌شان را بدهند تا روزی مانند فقیران، مستحق زکات نشوند.» از ربا نهی می کرد و آن را عامل نابودیِ اموال می دانست.ربا را برای این حرام...
سراسر زندگانى حضرت ثامن الحجج امام رضا (علیهم السلام) مشحون از رهنمودهایى در اخلاق و تعلیم و تربیت است که در این نوشتار به برخی از آنها اشاره می کنیم.

نظم
نظمش مشهور بود؛ مثلاً مسواک‌ دانی داشت که پنج مسواک در آن بود. بر هر یک نام یکی از نمازهای پنج‌ گانه را نوشته بود و هنگام هر نماز، با یکی از آن‌ ها مسواک می زد. [1]

مدیریت زمان
به مدیریت زمان سفارش می کرد: «بکوشید روزتان را در چهار بخش تنظیم کنید: بخشی برای عبادت و خلوت با خدا، بخشی برای تأمین معاش، بخشی برای معاشرت و مصاحبت با برادران و بخشی برای تفریح. از نشاطِ به ‌دست ‌آمده از تفریح، نیرویی برای انجام وظیفه در بخش‌ های دیگر به ‌دست می آورید.» [2]

مشورت
به مشورت با دیگران سفارش می کرد. در پاسخ به این سؤال که «با چه ‌کسی می ‌توان مشورت کرد»، توصیه می کرد با فرد ترسو مشورت نکنند؛ چون‌ که کارها را دشوار جلوه می دهد و بدین وسیله فرد را از انجام ‌دادن کارهای مهم باز می ‌دارد. همچنین می‌ گفت با فرد بخیل هم مشورت نکنند؛ زیرا مشورت‌ گیرنده را از هدفش که کمک به دیگران است، باز می ‌دارد. از مشورت با حریص هم نهی می کرد؛ چون او برای جمع ‌آوری ثروت یا کسب مقام، ستم ‌کردن را در نظر مشورت ‌گیرنده خوب جلوه می دهد.[3] نصیحت می کرد: «قبل از شروع هر کاری، دربارۀ آن خوب تأمل کنید تا پشیمان نشوید.» [4]

فعالیت اقتصادی
کوشش در راه کسب مال را اجتناب ‌ناپذیر می دانست: «مردم ناگزیرند برای زندگی ‌شان تلاش کنند؛ پس کوشش در راه کسب مال را ترک نکنید.»[5] ارزش معنوی کار در نظرش آن‌ قدر بود که مقام کارگر را فراتر از مقام جهاد کنندگان در راه خدا می دانست: «آن‌ که با کار و کوشش دنبال مواهب زندگی برای تأمین خانواده اش باشد، پاداشی بزرگ ‌تر از پاداش مجاهدان راه خدا دارد.»[6] خدا را مالک حقیقی جان‌ ها و مال‌ ها و دیگر چیز‌ها می دانست و بر این بود که آنچه در دست مردم است، عاریه است.[7] کم ‌فروشی، ریخت ‌و پاش، خیانت، ربا خوری و... را نهی می کرد.[8] بر پرداخت زکات تأکید می کرد و سرّ وجوبش ‌را تأمین زندگی فقیران می دانست.[9] می فرمود: «خدا در اموال ثروتمندان، حقوقی برای فقیران معیّن کرده است...؛ از این ‌رو اگر توانگران از مال خودشان حق فقیران و نیازمندان را ندهند، اموالشان در معرض نابودی خواهد بود.»[10] بر آن بود که خدا مردم سالم را مکلف کرده است به بیماران و افراد ناتوان و گرفتار رسیدگی کنند؛ چون قرآن مجید چنین فرموده است: «لَتُبْلَوُنَّ فِی أَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ»[11] (قطعاً دربارۀ مال‌ ها و جان‌ هایتان امتحان می ‌شوید.) [12]
به توانگران و ثروتمندان توصیه می کرد با فقیران و نیازمندان، مهربان باشند و به آن‌ ها کمک و با آن‌ ها همراهی‌ کنند و در امور دینی یاری ‌شان دهند.[13] زکات را تذکری برای مال ‌داران می دانست که باید از آن پند بگیرند و به فکر نیازمندان باشند: «ثروتمندان باید خدا را سپاسگزار باشند که به آن‌ ها نعمت و ثروت ارزانی کرده است. توانگران باید همیشه در حال تضرع باشند و از خدا بترسند و حقوق واجب شرعی ‌شان را بدهند تا روزی مانند فقیران، مستحق زکات نشوند.»[14] از ربا نهی می کرد و آن را عامل نابودیِ اموال می دانست.[15] ربا را برای این حرام می دانست که با رباخواری، کار خوب از میان می ‌رود و مال‌ ها تلف می ‌شود و مال ‌داران به سود گرفتن روی می ‌آورند و وام ‌دادن و پرداختن به کارهای واجب و انجام کارهای نیک را فراموش می‌ کنند. می فرمود: «در همۀ این‌ ها، تباهی و ستم [بر قرض‌ گیرندگان] و نابودی اموال [مردم] است.»[16] برای ثروت‌ اندوزی حداقل یکی از این پنج خصلت را «باید» می ‌شمرد: بخیل‌ بودن، داشتن آرزوی دور ‌و دراز، حریص‌ بودن به دنیا، قطع صلۀ رحم و فدا کردن آخرت برای دنیا.[17] بدترینِ مردم از نظر زندگی اقتصادی را کسانی معرفی می کرد که با معاش خود برای دیگران معاشی نسازند و کسی در پرتو زندگی آن‌ ها زندگی نکند.[18] می فرمود: «نخستین کسی که وارد آتش می ‌شود، ثروتمندی است که حقوق مالی ‌اش را ادا نکند.» [19]

توجه به مشکلات یاران
درخواستی را که می ‌توانست انجام بدهد، اصلاً ردّ نمی کرد.[20] مردم، خیلی از مسائل و نیازمندی‌ هایشان را با او مطرح می کردند و او نیز به‌ راحتی و با مهربانی برای برآوردن خواسته ‌شان اقدام می کرد. ابو محمد غفاری می‌گوید: قرض سنگینی برایم پیش آمد و خیلی غمگین شدم. برای ادای این دِین، به‌ جز علی‌ بن ‌موسی، کسی را سراغ نداشتم. یکی از روزها صبحِ زود خدمتش رسیدم و پس از گرفتن اجازۀ ورود، به حضورش مشرّف شدم. همان ابتدا فرمود: «ابو محمد، از خواسته ات اطلاع دارم و باید قرض تو را بپردازم.» شب که شد، غلامش افطار آورد و افطار کردیم. فرمود: «ابو محمد، شب در اینجا می ‌خوابی یا می ‌روی؟» عرض کردم: «سید و سرور من، اگر نیازمندی ‌ام را رفع کنی و من بروم، بهتر است.» در این هنگام، دست خود را زیر فرش برد و مُشتی از زیر آن برداشت و به من داد. از منزل آن حضرت که بیرون آمدم، نزدیک چراغی رفتم و به آنچه مرحمت کرده بود، نگاه کردم. معلوم شد که آن‌ ها دینارهای سرخ و زرد هستند. اولین دیناری که دیدم، رویش نوشته بود: «ابو محمد، این، ۵۰ دینار است. از آن، ۲۶ دینار را برای قرضت و ۲۴ دینار را برای مخارج خانواده ات مصرف کن.» صبح که شد، از آن دینار مخصوص اثری نبود. [21]


منبع: کتاب بر مدار آفتاب؛ ترسیم زندگی بر مدار حیات رضوی، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: